Выкарыстанне вершаў для адпрацоўкі правільнага вымаўлення гукаў
Советы учителя-дефектолога
Каб навучыцца правільна, чыста і выразна размаўляць на роднай мове дзецям неабходна чуць правільнае і прыгожае маўленне. Вершы беларускіх паэтаў і малыя формы вуснапаэтычнай творчасці з'яўляюцца найлепшым сродкам для адпрацоўкі ў дзяцей правільнага вымаўлення беларускіх гукаў, дакладнай дыкцыі, галасавога апарату.
Слуханне і выразнае расказванне мастацкіх твораў уплывае на фарміраванне правільнага вымаўлення гукаў ў самастойным звязным маўленні, развівае маўленчы слых і маўленчае дыханне, адпрацоўвае уменне выкарыстоўваць умераны тэмп і выразныя інтанацыі.
Вершаваная пабудова твора дапамагае дзіцяці расказваць яго без асобых намаганняў, захоўваючы пэўны рытм. Рыфма палягчае запамінанне паэтычнага твора, спрыяе дакладнаму і правільнаму вымаўленню гукаў.
Адзначу, што патрэбна выкарыстоўваць вершы толькі ў тым выпадку, калі гук у дзіцяці ўжо пастаўлены, але ѐн не ў дастатковай ступені аўтаматызаваны і замацаваны.
Работу па замацаванні правільнага вымаўлення гука можна планаваць як уранку, так і ў другую палову дня.
Разам з тым, вершы пашыраюць уяўленні дзіцяці аб навакольным свеце, спрыяюць развіццю ў дзіцяці інтанацыйнай выразнасці маўлення.
Шыпячыя, санорныя, свісцячыя гукі часцей за астатнія вызываюць ў дзяцей цяжкасці вымаўлення. Вершаваныя творы з гэтымі гукамі дапамогуць Вам замацаваць іх правільнае вымаўленне.
Гукі Ш, ДЖ, Ч, Ш, ШЧ
На шашы і ля шашы
Што хвіліны на шашы
Шумна, як на кірмашы.
Шоргат,
Шорах,
Шум птушыны.
За машынаю машына.
Нешта шэпча
Шына шыне.
Шпак шыкуе
На шыпшыне.
А пад шатамі ў цішы
На ляшчыне спарышы.
У капелюшы спарыш,
Пашукай спарыш, малыш!
Шпарка па шашы ў кашы
Пашыбуюць спарышы.
Шэпча шустрая шаша:
-- не спяшайцеся, ша-ша.
Р. Барадулін
Воўк
Хвошча, хвошча дождж,
Воўк схаваўся ў хвошч.
Хвост пад хвашчом,
А сам пад дажджом.
В. Вітка
Пасярод двара
Пасярод двара – гара,
На вяршэчку – сані.
А хто што дастане –
Гаварыце самі.
Сонечка – саначкі,
Верачка – вяровачку,
А малы Іваначка –
Скорагаворачку.
В. Вітка
Снегам шорсткім, свежым
Заваліў дарожкі снежань.
М. Пазнякоў
Па шумлівай, вірлівай шашы
Трыццаць тры самазвалы прайшлі.
М. Пазнякоў
Мяшкі вавѐрка восенню пашыла,
Грыбоў, арэхаў, шышак насушыла.
М. Пазнякоў
Мышка ў шалашы
Сенам шапаткім
У шалашы,
Мышка шустрая,
Уночы не шуршы.
М. Пазнякоў
- Чапля чорная ўначы
Дзюбу чысціла ў руччы.
- Чорных чапляў не быва!
- А ты слухай і маўчы!
Бо навокал крумкачы
Заспявалі: чы-чы-чы!
-Крумкачы так не спяваюць!
- А ты слухай і маўчы!
Пад ялінкаю квачы
Зайкам мазалі лычы.
- Дык зайцы ж лычоў не маюць!
- - А ты слухай і маўчы!
С. Сокалаў-Воюш.
Мой дружок
Сеў дружок мой
На лужок,
На ўзлесак-беражок,
З’еў дружок мой
Піражок
І зайграў сабе
Ў ражок.
Туі звяры, пачуўшы, выйшлі, Селі побач
У кружок.
С. Валодзька.
Гукі Р, Л
Рак
Рак поўз паўз барак,
Сустракае рака грак:
--Здароў, рак, дай руку,
У раку завалаку
В. Вітка
Кобра
Улавілі кобру,
Пасадзілі ў торбу.
Калі ў торбе кобра –
Гэта вельмі добра.
В. Вітка
Скача грак
Так і сяк
Наўскасяк
Скача грак
Кракавяк
Скача так
З грачыхаю,
Што шпак
Ад пылу чыхае.
Ул. Скарынкін
Крот
Хадзіў певень на падворку
І знайшоў скорагаворку:
Падрыў крот
Крывы плот,
Рые норку
Ў агарод.
Трэ пастрашыць недарэку:
--Ку-ка-рэ-ку! Ку-ка-рэ-ку!
Затаіўся ў норцы крот –
Як зямлі набраў у рот.
В. Вітка
Летам Тамара
Гербарый сабрала
М. Пазнякоў
Караліна Валеру
Падарыла акварэлі,
А Валера Караліне
Падарыў букет вяргіняў.
М. Пазнякоў
Вырасцілі Фрол і Лора
Боб, фасолю, памідоры.
М. Пазнякоў
Расцвілі ў бабулі Фросі
Гладяѐлусы і флѐксы
М. Пазнякоў
Забялела грэчка ў полі,
Загулі над грэчкай пчолы.
М. Пазнякоў
Рэк закрыўшы берагі,
Красавік заліў лугі.
М. Пазнякоў
Крочыць водарным верасам
Шчодры, радасны верасень.
М. Пазнякоў
Вецер рад у лістападзе
Пагуляць у голым садзе.
М. Пазнякоў
Варона
Выхвалялася варона:
--Я жыву ў зялѐнай кроне клѐна.
Хутка восень завітала,
Крона клѐна голай стала.
М. Пазнякоў
Акуляры
У Варвары – акуляры,
Акуляры да твару Варвары.
М. Пазнякоў
Бандэроль
Бандэроль брат Браніслаў
Барысу з Браслава прыслаў.
М. Пазнякоў
Варона
-- Кар-р! Кар-р-равул! –
Закаркала варона.—
На др-р-рэва лезе Р-р-рома.
Тр-р-рэба Р-р- Рому р-ратаваць,
Бо зваліцца не мудр-р-рона
І руку зламаць.
М. Пазнякоў
Гукі С, З, Ц
Повен хлявец
Белых авец.
Добра жывецца,
Лѐгка жуецца.( Зубы.)
В. Вітка
За тры вазы дзеразы
Купіў тата тры казы.
А ці кожнаму вядома –
Па чым козы ішлі дадому? ( па дарозе, па зямлі)
В. Вітка
Шэсцьдзесят
Сарачанят
Пагуляць зайшлі
Ў дзетсад.
В.Вітка
Зай на ўслончыку сядзеў,
Зай на вуліцу глядзеў.
Пагуляць Зай папрасіўся.
Дзед падумаў,
Пагадзіўся.
В. Лукша
Падрыхтаваў настаўнік-дэфектолаг: Ю.В.Язерская
Спіс выкарыстанай літаратуры:
- Дубинина, Дина Николаевна. Родныя вобразы ў паэтычным слове: дапам. для педагогаў устаноў, якія забяспечваюць атрыманне дашк. адукацыі: у 2 ч.;Ч. 1, с. 103-110, -Мазыр: Белы Вецер, 2008
